Tüp bebek tedavisi, kadından alınan yumurtaların erkekten alınan sperm hücreleriyle laboratuvar ortamında döllenmesiyle gerçekleşir. Döllenme sonucunda oluşan embriyo, anne adayının rahmine transfer edilerek gebelik süreci başlatılır. Doğal yolla çocuk sahibi olamayan çiftler için en sık tercih edilen yöntemlerden biri olan tüp bebek, modern tıbbın sunduğu en etkili üreme tedavilerinden biridir.
Tüp Bebek Kimlere Uygulanır?
Tüp bebek tedavisi, doğal yollarla bebek sahibi olamayan birçok çiftin başvurduğu tedavi yöntemidir. Bu tedavi özellikle aşağıdaki durumlarda uygulanır:
- Erkek kaynaklı sorunlar: Menide hiç sperm bulunmaması, ileri derecede sperm sayısı veya hareketliliği düşüklüğü ya da sperm kanallarında tıkanıklık olması.
- Genetik rahatsızlıklar: Çiftlerden birinde kromozom yapısında sayısal veya yapısal bozukluk bulunması.
- Yumurta rezervi düşüklüğü: Kadında yumurta sayısının yaşa göre az olması veya kalitesinin düşük olması.
- Endometriozis: Rahim dışında gelişen endometrium dokusunun üreme sağlığını olumsuz etkilemesi.
- Tüplerin tıkalı olması: Fallop tüplerinde tıkanıklık ya da hasar olması nedeniyle yumurta ve spermin doğal yollarla buluşamaması.
- Polikistik over sendromu (PCOS): Yumurtlama düzensizliği yaşayan kadınlarda gebelik şansının artması için tüp bebek tercih edilebilir.
- Yaş: Kadınlar için 35 yaş üstünde doğal gebelik şansı azalır, bu durumda tüp bebek daha sık önerilir.
- Açıklanamayan kısırlık: Tüm tetkikler normal çıkmasına rağmen gebeliğin oluşmaması durumunda da tüp bebek tedavisi uygulanır.
Tüp Bebek Aşamaları Nelerdir?
Tüp Bebek Aşamaları 6 adımdan oluşmaktadır. Bu aşamalar sırasıyla;
Tüp bebek aşamaları çiftin kapsamlı değerlendirilmesi ile başlar. Daha önce tedavi görülüp görülmediği, varsa geçirilmiş gebelik, düşük doğum gibi durumlar tespit edilir ve detaylıca incelenir. Ardından gerekli tetkikler yapılarak hem kadın hem de erkeğin üreme sağlığı değerlendirilir. Elde edilen sonuçlara göre çiftin tüp bebek tedavisine uygunluğu belirlenir ve kişiye özel bir tedavi planı oluşturulur ve aşağıdaki aşamalara geçilir:
Yumurtalıkların uyarılması: Tüp bebek tedavisinde ilk aşama yumurtalıkların uyarılması aşamasıdır. Tıbbi adıyla “ovülasyon indüksiyonu” ya da “kontrollü ovaryan hiperstimülasyon” olarak bilinen bu adımda, birden fazla yumurta geliştirilmesi hedeflenir ve yumurtaların büyütülmesi için ilaç tedavisine başlanır. Kullanılan tüp bebek iğneleri hastanın kendi kendine uygulayabileceği şekilde düzenlenir.
Yumurta toplama (OPU): Olgunlaşmış olduğuna karar verilen yumurtalar toplanır. Tüp bebek yumurta toplama aşaması (hCG) enjeksiyonu yapıldıktan yaklaşık 35-36 saat sonra gerçekleştirilir. Vajinal ultrason eşliğinde özel bir iğneyle yumurtalık içindeki foliküllere girilerek yapılır. Foliküllerden alınan sıvı laboratuvara gönderilir ve mikroskop altında yumurta içerip içermediği kontrol edilir. Tüm foliküller aspire edilene kadar işlem sürer ve genellikle 10–15 dakika içinde tamamlanır. Elde edilen yumurtalar kültür sıvısına alınarak inkübatörde saklanır.
İşlem sonrası hasta kısa süreli dinlenmeye alınır ve aynı gün evine dönebilir. Yumurta toplama günü erkeğin de sperm örneği vermesi gerekir. Daha sonra sperm sayısı, hareketliliği ve şekli değerlendirilerek döllenme için hazırlanır.
Döllenme: Yumurta ve sperm laboratuvar ortamında bir araya getirildiği işlemdir. Tüp bebek döllenme aşamasında yumurta toplama gününden 3-5 gün gün sonra embriyolardan kaliteli olanlar seçilerek 1 ya da 2 embryo kadının rahmi içine transfer edilir.
Embriyo transferi: Döllenmenin ardından tüp bebek transferi aşamasına geçilir. Bu aşamada döllenen yumurtalar rahim içine yerleştirilir. Bu işlem ağrısızdır ve anestezi gerektirmez.
Gebelik testi: Transferden yaklaşık 12 gün sonra kan testi yapılarak gebelik sonucu öğrenilir.
Tüp Bebek Sürecinde Neler Yapılmalı?
Tüp bebek tedavisi, sabır ve dikkat gerektiren bir süreçtir. Başarı şansını artırmak için hem anne hem de baba adayının tedavi öncesinde, sırasında ve sonrasında bazı kurallara özen göstermesi gerekir. Yaşam tarzındaki küçük değişiklikler, tedavi sürecine büyük katkılar sağlar.
Tedavi Öncesi
Tedaviden 2-3 ay önce sigara ve alkol bırakılmalıdır. Anne adayı, geçirdiği jinekolojik hastalıkları ve düzenli kullandığı ilaçları doktoruna bildirmelidir. Sağlıklı ve dengeli beslenme alışkanlığı kazanılmalıdır. İdeal kiloya ulaşmak tedavinin başarısını artırır. Doktor kontrolünde vitamin ve mineral desteği alınabilir. Hem anne hem de baba adayı stresten uzak durmaya çok özen göstermelidir.
Tedavi Sırasında
Anne adayının kullandığı ilaçlar düzenli şekilde uygulanmalıdır. Baba adayı, sperm örneği vermeden en az 3 gün önce cinsel ilişkiye girmemeli ve boşalmamalıdır. Kontroller aksatılmamalı ve yumurta gelişimi düzenli takip edilmelidir. Beslenmeye ve uyku düzenine dikkat edilmelidir.
Tedavi Sonrasında
Embriyo transferinden sonra doktor onayı olmadan hiçbir ilaç, basit ağrı kesiciler dahil, kullanılmamalıdır. Anne adayı bol bol dinlenmeli, süreci rahat ve konforlu geçirmeye özen göstermelidir. Ağır egzersizlerden ve aşırı stres yaratan durumlardan uzak durulmalıdır.
Tüp bebek tedavisi genellikle adet döneminin 2. veya 3. günü başlayarak yaklaşık 15-20 gün sürer. Ancak kişiye özel planlamaya göre bu süre değişebilir. Tüp bebek tedavisinde başarı oranları; hastanın yaşı, kısırlık nedeni ve transfer edilen embriyo sayısı gibi birçok faktöre göre değişiklik gösterebilir. Örneğin genç yaşta olan bir kadın ile 40 yaş üzerindeki bir kadının gebelik şansı aynı değildir. Benzer şekilde yumurtalık rezervi azalmış bir hastada başarı oranı, rezervi normal olan bir hastaya kıyasla daha düşük olabilir. Bu nedenle tüp bebek başarısı kişiden kişiye farklılık gösterir ve her çift için sonuçlar bireysel koşullara göre değerlendirilmelidir. Yumurta toplama işlemi genellikle hafif anestezi altında yapılır, bu nedenle ağrı hissedilmez. İşlem sonrasında hafif kramplar yaşanabilir. Transfer sonrası anne adayı bol bol dinlenmeli, ağır egzersizlerden kaçınmalı ve doktorun bilgisi olmadan ilaç kullanmamalıdır. Baba adayı, sperm örneği vermeden en az 3 gün öncesine kadar cinsel ilişkiye girmemeli ve boşalmamalıdır. Ayrıca sağlıklı yaşam alışkanlıklarına dikkat etmelidir. Menisinde hiç sperm bulunmayan ve testislerinden cerrahi yöntemlerle de sperm elde edilemeyen erkeklerde bu yöntem uygulanamaz. Aynı şekilde ciddi sağlık sorunları nedeniyle gebeliğin riskli olduğu kadınlarda veya yumurtalık rezervi tamamen tükenmiş olanlarda da tüp bebek tedavisi uygun değildir. Ayrıca menopoz dönemine girmiş kadınlara tüp bebek tedavisi yapılmaz.Tüp bebek tedavisi ne kadar sürer?
Tüp bebekte başarı oranı nedir?
Yumurta toplama işlemi ağrılı mıdır?
Embriyo transferinden sonra nelere dikkat edilmeli?
Tüp bebek tedavisinde baba adayının yapması gerekenler nelerdir?
Tüp bebek tedavisi kimlere uygulanmaz?
